100 jaar Willemskwartier Nijmegen

Geplaatst op: 30 september 2015, laatste aanpassing: 26 november 2017

In 2017 viert de buurt Willemskwartier haar 100-jarig jubileum.
Het nieuwste boek "Hert op de Tong'' over het Willemskwartier is  verkrijgbaar bij 't Hert. Zaterdag 25 november 2017 werd in 't Hert een koffieochtend met petit fours, een activiteitenmiddag en feestavond georganiseerd. Als verrassing: het nieuwe Willemskwartier-geschiedenismagazine.
 

Hieronder een stukje buurtgeschiedenis.


Met oude foto's. En filmpje

Wijkraad Willemskwartier                       06-14028364
Altijd wat te doen in het Willemskwartier 100 jaar!

1917 - 2017 Willemskwartier 100 jaar !

De geschiedenis van het Willemskwartier in het kort
 

 

1917
Honderd jaar geleden besloot de gemeenteraad van Nijmegen voor het eerst over de naamgeving van een paar toen nog aan te leggen straten in het Willemskwartier.  Ze kregen allemaal de namen van Nederlandse dichters (behalve de Willemsweg). Dat was in 1917, nog tijdens de Eerste Wereldoorlog.  Vijf jaar later was de bouw van de karakteristieke huisjes van dit tuindorp naar de normen van het laat 19e-eeuwse burgerfatsoen gebouwd, voltooid, met grote vertraging tot stand gekomen door het tekort aan bouwmaterialen vanwege de oorlog. Het Willemskwartier was geboren.
In het laatst gebouwde noordelijk deel stonden de kleinste en goedkoopste huizen, hoe zuidelijker in de wijk des te meer 'op stand' men kwam te wonen. De eerste huizen werden gebouwd in het westelijk deel, met materialen van inferieure kwaliteit, in het oostelijk deel waren ze beter. 


De fabriek van Willem Smit stond er toen al een jaar of zes, de Groenestraatkerk al bijna 10 jaar en ook aan de Kop van de Willemsweg ging de bouw van de dure huizen van gegoede kooplui uit het centrum aan de rest van de wijk vooraf. Voordat de huizen er stonden was er kleine landbouw en fruitteelt, net buiten de stad, verdeeld in kavels volgens het stratenpatroon dat er nog steeds is. De Spoorkuil met de lijn richting Venlo werd na 1885 verder (met de hand en de schop!) uitgegraven om het talud van de lijn naar Arnhem aan te leggen. Aan de Tollensstraat (toen Beltstraat geheten) lag de vuilstortplaats van Nijmegen.

De meeste eerste bewoners kwamen uit de Peel, Oost-Brabant,  maar de tijd dat menig bewoner nog een varken in de achtertuin hield voor de slacht of het paard van de melkboer verplicht in de wijkstal aan de Bilderdijkstraat moest stallen is allang voorbij. In de jaren 1920 verschenen de eerste auto's.  

Het waren arbeiders die er woonden, bij de spoorwegen, bij Smit-Trafo, de tricotage fabriek (Tollensstraat), de papierfabriek en later in de jaren '60 en '70 Van Dungen Chocolade, de Swift aan de Muntweg. Families woonden er hun leven lang, ook hun kinderen en hun kinds kinderen, vaak in dezelfde straten volgens het tot ver in de jaren '60 geldende woningstoewijzingsbeleid van de overheid.
In de jaren '30 was er nog de 'harde gulden' geweest , de werkeloosheid en de armoede, in het westelijk deel groter dan het oostelijk deel. De cokes van de stoomtreinen werd gestolen om de huizen te verwarmen, gezinnen en families ondersteunden elkaar. En ondanks de criminaliteit hingen er werkelijk touwtjes uit de brievenbus. Bewoners zaten voor het huis, niet erachter (waar het varken woonde).


foto: CC-BY-SA   dhr. J.F.M. Trump
De oorlog kwam met het mislukken van Market Garden in 1944 de wijk binnen, bewoners zagen voor het eerst van hun leven zwarte mensen, de jonge Amerikaanse soldaten die in de wijk gelegerd werden. Granaten en bommen in veel straten met een groot aantal burgerslachtoffers tot gevolg. De verhalen uit deze tijd moeten eigenlijk nog verteld worden, want de meeste bewoners hebben er over gezwegen. En na de oorlog de wederopbouw, opnieuw naar de fabriek en vanaf de beginnende welvaart in de jaren '60 de talloze kleine winkeltjes, kopen op de pof, een hausse aan muziekgroepjes en een bloeiend verenigingsvoetbal.

Met dubbeltjes en kwartjes werd de Fatimakerk gebouwd aan de Thijmstraat in de jaren '50 terwijl tegen 1970 al weer de meeste gelovigen de zondagsmis aan zich voorbij lieten gaan. Wel organiseerde de parochie vooral het jongerenwerk, het Don Bosco-gebouw aan het Potgieterplein, de bioscoop naast de Groenestraatkerk, ook al tijdens de oorlog, de Haard werd voor 100 jaar tegen een lage huur aan het welzijnswerk ter beschikking gesteld (tot 2010)  en vergeet de vechtpartijen niet, met name met 'die' uut de Kolping. Ruzies die geen afbreuk deden aan het gemeenschapsgevoel; je laat nooit iemand vallen en verraad is een doodzonde. Tegenwoordig heet dat samenhang of cohesie, ook al waren er door de jaren heen altijd ook bewoners die naar elders verhuisden, na 1970 naar Dukenburg bijvoorbeeld, groter, moderner, rijker, en altijd een beetje méér 'op stand'. 

Lange tijd bleef de woningnood groot: jong getrouwde stellen trokken in bij schoonfamilie, de vrouw des huizes zorgde nog steeds voor de kinderen en in de jaren '60, '70 en '80 waren er talloze wijkactiviteiten, de speeltuinen, straatfeesten, voetballen tegen de muur en protesten, met name tegen de toenmalige sloop aan de oostkant van de wijk, inclusief de nachtelijk vuurzeeën van gesloopte panden, lang niet altijd door de nachtelijke burgerwacht opgemerkt.  Beroemd is de keer dat het Willemskwartier met een olifant van circus Toni Boltini tot in het gemeentehuis werd meegenomen. Tijdens oudjaar werden toen al straten verspreid door de wijk beheerst door vuur, alcohol en grote bekken. Toen ook ging menig winkelier aan de Willemsweg failliet en werd hun plaats ingenomen door Turken en Marokkanen. De totaal 60 kleine winkeltjes in de wijk verdwenen allemaal. 

 

 

Volg méér geschiedenis van de buurten en kijk ook hieronder

 

 

Wijkraad Willemskwartier      willemskwartiernijmegen@gmail.com                 06-14028364

 

1920-2016

Al bijna 100 jaar biedt de Agnes Reiniera Fröbelschool uit 1920 op de Groenestraat 210 een veilige en passende omgeving voor Nijmeegse kinderen.
Dit rijksmonument werd in 1998 gerestaureerd, maar na enkele jaren bleek dat er behoefte was aan een uitbreiding. In 2008 is in de achtertuin van het gebouw is zeer zorgvuldig een nieuwe ruimte voor het kinderdagverblijf gecreëerd.
Zaterdag 10 september 2016 (Monumentendag) bieden de eigenaren u de gelegenheid het oude en 'nieuwe' gebouw te bekijken tussen 11:00 uur en 17:00 uur.
In september 2012 maakten we dit filmpje. We vonden één oude afbeelding van het gebouw, gemaakt vanuit de kerktoren van de Groenestraatkerk.  Klik op de foto bovenen kijk in het midden: u kijkt op de achterzijde van de school.
In 1915 vestigde Jonkheer Rutgers van Rozenburg zich vanuit Zeist in Nijmegen op het huis Dukenburg. In 1916 trad hij in het huwelijk met Agatha Schlingemann, die hem op 13 januari 1918 een tweeling schonk: Agnes en Reiniera. Uit dankbaarheid schonk Rutgers geld voor de bouw van een 'goede Christelijke school'. Dit werd de Agnes Reiniera Fröbelschool. 

De school werd vanwege haar opvallende symmetrische bouw al spoedig De Tweeling genoemd. Agnes en Reiniera hebben niet op de naar hen genoemde school gezeten maar bij het 40-jarig bestaan van de school kwamen beide jonkvrouwen wel even langs.

De school is ontworpen door de architecten F.J.G. Vingerhoets en C.N. Hoogterp in een door het baksteenexpressionisme bouwstijl. In 1960 zijn de gevels gewijzigd naar ontwerp van F.M. Oswald. 

In 1998 is de school gerestaureerd. De luifels boven de ingangen zijn vervaardigd van een oranje kunststeen, vervaardigd bij de Nijmeegse kunststeenfabriek Vingerhoets. Veel terrazzowerk.
Het gebouw is een lust voor het oog, zeker met het late ochtendlicht op de gevels.

 

 

1940-1975

De winkel van Emmy en Jan Repkes in de Ruusbroecstraat 1940-1995.
Vader Repkes werkte bij de Honigfabriek en besloot voor zichzelf te beginnen. Eerst aan de Oude Nonnendaalseweg met een melkwinkel. Aan het begin van de oorlog verhuisde het gezin naar de Ruusbroecstraat 46. Het was altijd hard werken. Jan, de enige zoon, werd al vroeg bij de winkel betrokken. Dat betekende onder andere dat hij als jonge jongen voor en na schooltijd met een melktuit aan de fiets melk rondbracht. Na de lagere school moest hij in de winkel aan het werk, zo ging dat vroeger. Langzaamaan werd het assortiment van de winkel uitgebreid en kwamen er ook levensmiddelen aan te pas.

Het was hard werken om een bestaan op te bouwen. 
Jan trouwde met Emmy. Emmy werkte altijd mee in de winkel. Eind zeventiger jaren werd de buurt werd gerenoveerd en brak er een moeilijke tijd aan. Huizen stonden leeg, mensen trokken weg, straten werden opengebroken voor een nieuwe riolering. De winkel was slecht bereikbaar, ze verloren veel vaste klanten. Ook waren er veel inbraken en jatpartijen. In die tijd was het gebruikelijk dat de leveranciers de koopwaar ’s morgens vroeg bij ons aan de deur zetten. Niet alleen melk en vla verdween van de stoep, ook brood was niet veilig. Zelfs kleine kinderen kwamen in alle vroegte langs de regenpijp naar beneden klimmen om een pak vla te pakken en verdwenen vervolgens via dezelfde route.
Emmy kwam op het idee om zijdebloemen te gaan verkopen. Hoewel Jan het in eerste instantie niet zag zitten, bleek het toch goede handel. Vooral met Moederdag en andere feestdagen vlogen de bloemen en bloemstukjes als warme broodjes over de toonbank.
"We hadden vele leuke contacten in de wijk. Bijvoorbeeld, een klant kwam wel eens langs met zelfgebakken riefkoek omdat we die zo lekker vonden, en in de winter met erwtensoep. De laatste dagen dat we open waren kwamen er veel leuke reacties van de buurt. Veel leuke cadeaus en hartelijke woorden. We hebben bij elkaar tachtig jaar gewerkt, vanaf kinds af aan zeg maar. We hebben nu eindelijk tijd voor onze hobby´s. We willen iedereen nog hartelijk bedanken voor het vertrouwen dat ze in ons gehad hebben. We zullen in het begin de contacten wel missen maar we willen nu nog wat voor onszelf leven."
In 1995, twintig jaar geleden, sloten Emmy en Jan Repkes de zaak.


1940-1975
door Dirk-Jan Burgersdijk

Veertig jaar geleden waren delen van de wijk toe aan nieuwbouw en vond in het Willemskwartier de eerste sloop van de oude woningen plaats. In de Ten Katestraat en de Jacob Catsstraat werden in 1977 de allereerste nieuwe woningen opgeleverd. Daarna volgden bouwperiodes vanaf 1988 in de Pater van Meursstraat en vanaf 1994 in de Bilderdijkstraat en de Da Costastraat.

Gonnie Reuvers is geboren en getogen in het Willemskwartier. Ze is 73 jaar geleden op het Potgieterplein geboren en verhuisde naar de nieuwbouw in de Ten Katestraat. Fijne buurt, waar ze heel vroeger met veel andere kinderen tot het donker op straat speelde: pinkelen, slagbal, bokspringen. Veel opleiding heeft ze niet gehad. Na de lagere school naar de huishoudschool en vanaf haar vijftiende werken bij schoenfabriek Swift tot aan het faillissement in 1981 "door die Pony-voetbalschoenen met veel te veel stiksels.”

"Vanaf 1976 werd bloksgewijs gesloopt en Gonnie trok als eerste in de nieuwe woning in de Ten Katestraat terecht, waar ze nu al veertig jaar met heel veel plezier woont. Al is de buurt natuurlijk wel veranderd vergeleken met vroeger. Logisch. Nu spelen de kinderen niet meer zo veel buiten, ze hebben andere dingen te doen. Het huis is fijn om in te wonen, sinds enkele jaren is alles dubbelglas maar die rotvoordeuren sluiten niet fijn en vriezen bij flinke vorst vast. "Snel en slecht gebouwde woningen," aldus Gonnie "op de fundamenten van de oudbouw gezet. Weet je dat de huizen in een half jaar gebouwd zijn?"

Leen de Reus woonde na haar trouwen, 55 jaar geleden, in de Bilderdijkstraat en later in de oudbouw in de Dr. Schaepmanstraat. Die woning werd gesloopt en sindsdien woont Leen ─ nu alweer 23 jaar ─ in haar nieuwe huis, schuin tegenover de oude woning. Die woningen werden vanaf 1976 bloksgewijs gesloopt en Leen verhuisde met een boodschappenkarretje heen en weer de straat over. Was goed te doen met hulp van de buurt.

Filmpje

Het waren spannende tijden, einde jaren ‘90. In het Willemskwartier werd zoveel gesloopt dat een paar jongeren meenden dat ze met brandstichten wat konden helpen…de sfeer werd grimmig in de wijk. Niet de meest fraaie periode om op terug te kijken. in onze wijk. Wie dat toch wil doen, kan het filmpje Portret van een wijk. Willemskwartier uit 1994 bekijken waarin Ger Otten prachtig vertelt over historie, stadsvernieuwing en jeugdherinneringen uit zijn wijk. En wie zien we daar van haar oude woning schuin oversteken naar de nieuwe woning? 

Dag mevrouw De Reus, en nog veul geluk!

 

 

 



 

100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen
100 jaar Willemskwartier Nijmegen